برند ملی - خیام از معدود چهره‌های ادبی ایران است که در عرصه بین‌المللی شناخته‌شده و محبوب است. شهرت جهانی او، بیش از هر چیز مدیون **رباعیات فلسفی و انسان‌گرایانه‌اش** است که با ترجمه ادوارد فیتزجرالد در قرن نوزدهم، به سرعت در ادبیات غرب نفوذ کرد. خیام در ذهن مخاطبان جهانی نماد:

* خرد فلسفی
* شک‌گرایی عقلانی
* لذت‌گرایی متعادل
* و نگاه هستی‌شناسانه عمیق
است؛ تصویری از ایران که فراتر از سیاست و اخبار روز، با هویت فرهنگی عمیقش پیوند خورده است.



نقش خیام در برندسازی ملی ایران

برندسازی ملی، تلاش برای شکل‌دهی به تصویری مثبت، واقعی و ماندگار از یک کشور در ذهن مخاطبان داخلی و خارجی است. خیام می‌تواند به‌عنوان یک **برند فرهنگی-تمدنی**، محور چنین برندسازی‌ای برای ایران باشد:

۱. بازنمایی ایران به‌عنوان سرزمین عقل، علم و فلسفه

خیام نه‌تنها شاعر بلکه دانشمندی برجسته در ریاضیات و نجوم بود. تدوین «تقویم جلالی» که دقیق‌تر از تقویم میلادی است، نشانگر توان علمی او و دوره‌ای است که ایران در اوج علمی قرار داشت.

۲. تقویت دیپلماسی فرهنگی ایران

رباعیات خیام، قابلیت ترجمه و فهم‌پذیری بالایی در فرهنگ‌های مختلف دارد. او می‌تواند پل ارتباطی میان فرهنگ ایران و ملت‌های دیگر باشد؛ از شرق تا غرب.

۳. جایگاه ممتاز در گردشگری فرهنگی

تبدیل نیشابور به «شهر خیام» با تمرکز بر آرامگاه، موزه، و مسیرهای فرهنگی، می‌تواند آن را به یکی از مقاصد جذاب گردشگری فرهنگی در منطقه و جهان تبدیل کند.

۴. خلق محصولات خلاق و صادرات فرهنگی

نام و تصویر خیام می‌تواند الهام‌بخش طراحی برندهای ایرانی در حوزه‌هایی چون:

* چای و زعفران
* صنایع دستی
* عطرها و پوشاک مفهومی
* اپلیکیشن‌های فرهنگی
* NFT و هنر دیجیتال


طرح پیشنهادی برای بهره‌برداری از برند خیام

🔹 الف) اقدامات داخلی (نیشابور و ملی):

* ایجاد یا توسعه موزه خیام با رویکرد تعاملی و روایت‌محور
* طراحی مسیر فرهنگی گردشگری با نام «مسیر خیام»
* برگزاری جشنواره بین‌المللی خیام در نیشابور با محوریت شعر، موسیقی و فلسفه
* تقویت گرافیک شهری نیشابور با المان‌های الهام‌گرفته از رباعیات خیام

🔹 ب) اقدامات خارجی (دیپلماسی فرهنگی):

* ترجمه دوباره رباعیات به زبان‌های بین‌المللی با طراحی حرفه‌ای
* برگزاری هفته خیام در رایزنی‌های فرهنگی ایران در جهان
* تولید مستند یا سریال خیام برای پخش در شبکه‌های جهانی
* ایجاد کرسی‌های خیام‌شناسی در دانشگاه‌های معتبر دنیا

🔹 ج) حوزه اقتصاد خلاق:

* تولید برندهایی چون «زعفران خیام»، «چای رباعی»، «عطر فلسفه»
* خلق آثار تجسمی، صنایع دستی و هنر دیجیتال مبتنی بر رباعیات
* طراحی اپلیکیشن‌های چندرسانه‌ای با صدای رباعیات، بازی‌های دانشی و تصویرسازی‌های مفهومی


نهادهای پیشنهادی مسئول:

* وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
* سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
* وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
* شهرداری نیشابور
* بنیاد سعدی
* بخش خصوصی در حوزه صنایع خلاق و استارتاپ‌های فرهنگی


جمع‌بندی

برندسازی ملی بدون تکیه بر چهره‌های الهام‌بخش فرهنگی، سطحی و زودگذر خواهد بود. خیام، با چهره‌ای جهانی، صدایی خردمند، و روحی شاعرانه، می‌تواند سفیر فرهنگی ایران در جهان معاصر باشد. اگر ایران بخواهد تصویر خود را در ذهن جهانیان بازسازی کند، خیام یکی از بهترین گزینه‌ها برای شروع است. ۲۸ اردیبهشت را تنها با یک گرامیداشت نگذرانیم؛ آن را به نقطه شروع بازسازی تصویر جهانی ایران با خیام تبدیل کنیم.