برند ملی - فیلم‌‌‌سازان کره‌ای گران‌مایه‌ترین جوایز سینمایی را شکار می‌کنند، انیمه‌ به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین ژانرها شناخته می‌شود و هر روز بر تعداد زبان‌آموزان کره‌ای افزوده می‌شود. کشوری که نهایتا با خودروهایش شناخته می‌شد، چنان پاشنۀ خود را در زمین فرهنگ فرو برده است که یک کانون فرهنگی با صدها میلیون هوادار جهانی محسوب می‌شود.

صنعت محتوای کرۀ جنوبی؛ نفوذ جهانی
نفوذ جهانی صنایع فرهنگی کرۀ جنوبی که با اصطلاح هالیو شناخته می‌شود، توانسته است کره را به یکی از موفق‌ترین کشور‌های غیرغربی‌ای تبدیل کند که طیف گسترده‌ای از ژانرها و اشکال فرهنگی را تولید و صادر می‌کند.

صنعت محتوای کرۀ جنوبی شامل بخش‌های مختلف فرهنگی ازجمله انتشارات، موسیقی، بازی، پخش، فیلم و انیمیشن می‌شود. جدول زیر روند صادرات برخی از این بخش‌ها را از سال 2013 تا سال 2020 نشان می‌دهد که رشد همۀ آن‌ها مشهود است.



Manhwa اصطلاح کره‌ای برای کمیک‌‌ها و کارتون‌های چاپی است که در اینجا شامل webtoon (کمیک دیجیتال) نیز می‌شود. صادرات این بخش از سال 2013 تا سال 2020، 3 برابر رشد داشته و از 21 میلیون دلار به 62.7 میلیون دلار رسیده است. این رشد برای بخش موزیک 2.5 برابر، برای فیلم 1.5 برابر، برای بازی 3 برابر، برای انیمیشن 1.2 برابر و برای پخش (شامل مجموعه‌های نمایشی و سایر برنامه‌های تلویزیونی) 3 برابر بوده است.

ارزش صادرات کل صنعت محتوای کرۀ جنوبی در سال 2022، 13.24 میلیارد دلار برآورد شده است. بزرگی این رقم را زمانی متوجه می‌شویم که نگاهی به برخی اقلام شاخص صادراتی کره می‌اندازیم. برای مثال در سال 2022 ارزش صادراتی باتری‌های ثانویه 9.9 میلیارد دلار، خودروهای الکتریکی 9.83 میلیارد دلار و لوازم خانگی 8.06 میلیارد دلار بوده است. البته باید در نظر داشته باشیم که صادرات کالاهای فرهنگی کره در مقایسه با صادرات صنایعی مثل نیم‌رساناها، خودرو‌ها و کشتی‌ها همچنان ناچیز است. در سال 2020 ارزش کل صادرات کالاهای فرهنگی تنها معادل یک‌درصد ارزش صادرات کالاهای نیم‌رسانا بوده است. با این حال رشد چشم‌گیر بازار صنایع فرهنگی کرۀ جنوبی، ظرفیت عظیم محتوا را به عنوان یک کالا ثابت می‌‌کند که می‌تواند در کنار سایر صنایع، محرکی برای رشد اقتصادی، ایجاد شغل و مهم‌تر از آن، نفوذ فرهنگی باشد.

روند رشد هالیو در جهان
نمودار زیر روند افزایش هواداران هالیو را بر اساس تعداد افراد و تعداد کشورها نشان می‌دهد.

روند افزایش هواداران هالیو

میزان هواداران هالیو از نظر تعداد افراد، با یک سیر صعودی از 31 میلیون نفر در سال 2014 به بیش از 178 میلیون نفر در سال 2022 رسید. همچنین از نظر تعداد کشورها، از 1262 کشور در سال 2014 با پشت‌سر گذاشتن دو کاهش در سال 2017 و 2021، به 1684 کشور در سال 2022 رسید.

شکل زیر روند رشد هالیو را بر اساس پراکندگی جغرافیایی نشان می‌دهد.

روند رشد هالیو

در این شکل جهان به چهار بخش آسیا و اقیانوسیه، آمریکا، اروپا، آفریقا و خاورمیانه تفکیک شده است که بیشترین رشد هواداران هالیو در دو بخش آسیا و اقیانوسیه و آمریکا بوده است. در آسیا و اقیانوسیه تعداد هواداران هالیو از 186 واحد (هر واحد برابر با 100 هزار نفر) در سال 2014 به 1312 واحد در سال 2022 رسید. همچنین در آمریکا از 90 واحد در سال 2014 به 315 واحد در سال 2022 رسید. این میزان اگرچه در اروپا و آفریقا و خاورمیانه کم‌تر است اما در این دو بخش نیز روندی صعودی را طی سال‌های 2014 تا 2022 شاهد بوده‌ایم.

هالیو از کجا آغاز شد؟
نقطۀ تبلور هالیو را باید در دهۀ 1990 جستجو کرد؛ درست در بحبوحۀ بحران اقتصادی آسیا که کره را به سمت فناوری و اقتصاد دیجیتال سوق داد. از سوی دیگر شناخت ظرفیت صادراتی محتوای فرهنگی در این دوره، درک سیاستگذاران کره را از صنایع فرهنگی به‌عنوان «چیزی که باید کنترل شود» به چیزی که «می‌تواند یکی از محورهای صادراتی باشد» تغییر داد. به دنبال آن، سیاست‌‌گذاری‌های صنعتی نیز درکنار رهبری حوزه‌هایی مانند الکترونیک و خودرو، به بخش‌های خلاق سوق پیدا کرد و برنامه‌های مختلفی برای رشد صنایع فرهنگی تعریف شد.

نقش وزارت فرهنگ در توسعۀ صنایع خلاق
در این میان وزارت فرهنگ کره نقش مهمی در هدایت رویکرد دولت به سمت صنایع فرهنگی داشته است. این وزارتخانه، علاوه‌بر نقش معمول نظارت بر بخش‌های فرهنگی، به توسعۀ صنایع فرهنگی نیز اهتمام داشته است که همین نقش دوگانه، سیاست اقتصاد فرهنگی کره را در دهۀ 1990 شکل داد. در طول زمان با تبدیل شدن صنایع فرهنگی به یک بخش قابل توجه در اقتصاد، نقش وزارت فرهنگ نیز در گسترش بخش‌های فرهنگی برجسته‌تر شد. به عبارت دیگر، با قرار گرفتن صنایع فرهنگی در محور چارچوب جدید توسعۀ اقتصادی، وزارت فرهنگ وظیفۀ مرکزیت هماهنگی و پشتیبانی از سازمان‌های فرهنگی دولتی را بر عهده گرفت. یکی از ابتکارات وزارت فرهنگ در این دوره، تأسیس آژانس محتوای خلاق بود که تأثیر بسیاری در پیشبرد هالیو داشته است.

تأسیس آژانس محتوای خلاق؛ مهم‌ترین ابتکار دولت کره
دولت کره در سال 2009 برای ساده کردن حمایت از صنایع خلاق تحت یک بدنۀ واحد، آژانس محتوای خلاق را با چند سازمان موجود از قبل یعنی موسسه پخش کره (KBA)، آژانس بازی کره (KOGA) و گروه تجاری محتوای دیجیتال از آژانس ارتقای صنعت فناوری اطلاعات (KIPA) ادغام کرد. در واقع تشکیل آژانس محتوای خلاق کره (KOCCA) به شکل کنونی، نقطۀ عطفی در روند رشد صنایع خلاق کرۀ جنوبی محسوب می‌شود که حمایت از تولید محتوای رسانه‌ای، پرورش استعدادها و نوآوری‌های تکنولوژیکی را زیر یک چتر برد. آژانس محتوای خلاق کره مسئول تأمین بودجه، منابع و برنامه‌های آموزشی برای توسعۀ صنایع فرهنگی کره در سطح جهانی است. همچنین تبادل ایده‌ها و همکاری بین سازندگان محتوا با شرکای جهانی را تسهیل می‌کند تا از این طریق نفوذ فرهنگی کرۀ جنوبی را گسترش دهد.



وظایف آژانس محتوای خلاق
نوآوری در تولید محتوا
آژانس‌های محتوای خلاق از طریق ادارۀ تیم‌های تولید، در ساخت موسیقی، نمایش تلویزیونی و فیلم‌ها مشارکت دارند. ولی فعالیت آن‌ها صرفا محدود به همین بخش‌های سنتی رسانه نمی‌شود؛ بلکه در توسعۀ رسانه‌های جدید و محتوای دیجیتال نیز نقش به‌سزایی دارند. تأمین مالی برای پروژه‌های واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR)، پشتیبانی از بازی‌های آنلاین ازجمله اقدامات این آژانس بوده است. در واقع این تلاش‌ها در پی سیاست کلان‌ کرۀ جنوبی که رهبری نوآوری‌های تکنولوژیکی در حوزۀ صنایع خلاق است، انجام می‌شود. بنابراین باید توجه داشت که پدیدۀ هالیو حاصل هم‌گرایی بین فرهنگ و فناوری بوده است، نه فقط یک تلاش تک‌بعدی در راستای تولید محتوا. در سال 2022، 381 شرکت واقعیت مجازی و واقعیت افزوده در شهر سئول و مجموعا 711 شرکت در سراسر کشور کرۀ جنوبی وجود داشت. در این سال اندازۀ بازار صنعت واقعیت مجازی و واقعیت افزوده کرۀ جنوبی 4.14 میلیارد دلار بوده است که پیش‌بینی می‌شود تا سال 2027 با نرخ رشد مرکب سالانه 30.1 درصد افزایش یابد.

کشف و پرورش استعدادها
آژانس‌های محتوای خلاق نقش مهمی در کشف و پرورش استعدادها به‌ویژه در صنایع موسیقی و سرگرمی دارند. آژانس‌های سرگرمی بزرگ مثل SM Entertainment، YG Entertainment، JYP Entertainment سیستم‌های آموزشی‌ای ایجاد کرده‌اند که به تقویت مهارت‌های هنرمندان کمک می‌کند. این آموزش‌ها شامل رقص، آواز و بازیگری و حتی زبان‌های خارجی است که اغلب از سنین جوانی شروع می‌شود. تا سال 2023 بیش از 200 آژانس سرگرمی در کرۀ جنوبی ثبت شده است که عمدتا بر صنعت موسیقی، خصوصا کی‌پاپ متمرکز هستند. مثلا SM Entertainment یک سیستم آموزشی سختگیرانه معروف به برنامۀ SM Rookies دارد که کارآموزان را برای مشاغل آینده به‌عنوان بت‌های کی‌پاپ آماده می‌کند. این توسعۀ ساختارمند استعدادها موفقیت‌های بالایی برای هنرمندان در سطح داخلی و جهانی ایجاد کرده است. بیش از 70 درصد از بت‌های کی‌پاپ که توسط آژانس‌های بزرگ آموزش دیده‌اند، در اولین سال فعالیت خود به موفقیت قابل توجهی دست پیدا می‌کنند.



بازاریابی و برندسازی
آژانس‌های محتوای خلاق نه‌تنها به رشد هنرمندان کمک می‌کنند بلکه به تولید، بازاریابی و توزیع محتوا در سطح جهانی نیز می‌پردازند. آژانس‌ها برای ایجاد تصویری مطلوب از محصولات فرهنگی کره‌ای در جهان تلاش می‌کنند که این کار از طریق پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی مثل یوتویوب، اینستاگرام و تیک‌تاک و مشارکت‌های بین‌المللی در سراسر جهان انجام می‌شود. مثلا گروه BTS که توسط شرکت HYBE اداره می‌شود، شهرت و محبوبیت خود را تا حد زیادی وام‌دار استراتژی‌های رسانه‌ای این شرکت است. به‌طوریکه توانسته در رسانه‌های اجتماعی یک پایگاه طرفداری بین‌المللی به نام ARMY برای خود تشکیل دهد. کانال یوتیوب این گروه اکنون 78.6 میلیون مشترک دارد.

دستاوردهای هالیو با پیشرانی آژانس محتوای خلاق
حال که بر گستردگی نفوذ هالیو با پیشرانی آژانس محتوای خلاق واقف شدیم، بد نیست بررسی بیشتری در نتایج آن برای کرۀ جنوبی داشته باشیم.

گردشگری
یکی از آثار غیرمستقیم هالیو برای کرۀ جنوبی رشد صنعت گردشگری بوده که این کشور را به یک مقصد اصلی توریستی در جهان تبدیل کرده است. در سال 2019- یک سال قبل از همه‌گیری کووید- 19 کرۀ جنوبی بیش از 17.5 میلیون گردشگر جذب کرد و درآمد آن به 20.7 میلیارد دلار رسید. برخی از این گردشگران به‌طور خاص برای فعالیت‌های مرتبط با هالیو مانند شرکت در کنسرت‌های کی‌پاپ یا بازدید از مکان‌های فیلم‌برداری درام‌های محبوب به کره سفر می‌کنند. در یک نظرسنجی که در سال 2023 در کرۀ جنوبی انجام شد، 16 درصد اظهار داشتند که برای شرکت در کنسرت کی‌پاپ یا سایر فعالیت‌های مرتبط با هالیو این کشور را به‌عنوان مقصد سفر انتخاب کرده‌اند.

موسیقی
امروزه کی‌پاپ نه‌فقط در داخل کرۀ جنوبی بلکه در سراسر کرۀ زمین هواداران پروپاقرص بسیاری دارد. صادرات صنعت موسیقی این کشور از 22 میلیون دلار در سال 2005 به 927 میلیون دلار در سال 2022 رسید. در یک نظرسنجی که در سال 2022 در 26 کشور انجام شد، حدود 46 درصد پاسخ‌دهندگان اظهار داشتند که کی‌پاپ در کشور آن‌ها بسیار محبوب است.

فیلم
صنعت فیلم نیز مانند موسیقی رشد قابل توجهی در داخل و خارج کره داشته است. در سال 2020 فیلم کره‌ای «انگل» به‌عنوان اولین فیلم غیرانگلیسی‌ای که توانست جایزۀ اسکار را کسب کند، تاریخ‌ساز شد و بر وجهۀ جهانی سینمای کره تأثیر شگرفی گذاشت. ارزش صادرات فیلم کره در سال 2022 به 71.5 میلیون دلار رسید که بالاترین رقم بعد از سال 2005 بود.

بازی
بازی یکی از موفق‌ترین صنایع فرهنگی کرۀ جنوبی محسوب می‌شود. این کشور جایگاه خود را به‌عنوان یک بازیگر بزرگ بین‌المللی در صنعت ورزش الکترونیک تثبیت کرده است. کرۀ جنوبی پایگاه برخی از بزرگ‌ترین شرکت‌های بازی جهان مانند NCSoft، Nexon و Netmarble است. در سال 2022 کرۀ جنوبی معادل 8.98 میلیارد دلار بازی به جهان صادر کرده است.

جمع‌بندی
طی سال‌های اخیر صنایع فرهنگی کرۀ جنوبی رشد شگفتی را در جهان تجربه کرده‌اند و به یک بخش قابل توجه از اقتصاد این کشور تبدیل شده‌اند. در قلب این موج که با نام هالیو شناخته می‌شود، آژانس‌های محتوای خلاق کره قرار دارند که وظیفۀ توسعۀ صنایع خلاق کره را بر عهده گرفته‌اند. در این یادداشت ابتدا نگاهی به وضعیت صنایع فرهنگی کره داشته‌ایم، سپس ضمن بررسی پیشینۀ آژانس محتوای خلاق، وظایف و دستاوردهای آن را با تکیه بر آمارها نشان داده‌ایم.


منبع : زهرا حسنی/ نمافر