برند ملی - عرب‌سازی فرآیند تأثیر فرهنگی و دینی جهان عرب بر سایر کشورها و ملت‌ها است. در قزاقستان، این تأثیر در تغییرات زبانی، مناسک دینی، سنت‌ها، پوشش و حتی نام‌گذاری نوزادان مشاهده می‌شود. این روند منحصر به قزاقستان نیست، بلکه در بسیاری از کشورهای مسلمان از جمله کشورهای همسایه در آسیای مرکزی نیز دیده می‌شود.

جلوه‌های عرب‌سازی در قزاقستان

۱. زبان و خط
تعداد بیشتری از مردم نه‌تنها به دلایل دینی، بلکه به‌عنوان یک وسیله ارتباطی، به یادگیری زبان عربی روی آورده‌اند.
در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، می‌توان قزاق‌هایی را دید که از اصطلاحات عربی نظیر «إن شاء الله»، «بارک الله فیکم» و «جزاکم الله خیراً» استفاده می‌کنند.
در سال ۲۰۲۵، اداره دینی مسلمانان قزاقستان (مفتیات) توصیه کرد که به جای واژگان عربی نظیر «إفطار» و «سحور»، از اصطلاحات سنتی قزاقی «آوزآشار» و «سریسا» استفاده شود. این تصمیم به‌عنوان تلاشی برای تقویت هویت ملی و حفظ زبان درک شد.
۲. پوشش و ظاهر
در شهرهای بزرگ قزاقستان، زنان بیشتری با نقاب یا عبا دیده می‌شوند.
جوانان اغلب عناصر سبک زندگی شرقی نظیر حجاب، عمامه و لباس‌های بلند را در پوشش خود می‌گنجانند.
رئیس‌جمهور قاسم ژومارت توکایف در سال ۲۰۲۵ در جریان کورول‌تای درباره پوشش ملی صحبت کرد و بر اهمیت حفظ سنت‌ها و ویژگی‌های فرهنگی قزاقستان تأکید داشت. او خاطرنشان کرد که در مسیر دینداری نباید ریشه‌ها و هویت ملی فراموش شود.
۳. سنت‌های دینی
بسیاری از قزاق‌ها سبک عربی نماز خواندن، قرائت قرآن و خواندن دعاها را انتخاب می‌کنند.
روزبه‌روز، مبلغان تحصیل‌کرده در کشورهای عربی، هنجارهای سخت‌گیرانه اسلامی رایج در خاورمیانه را ترویج می‌کنند.
در برخی مساجد قزاقستان، نفوذ جریان‌های سلفی افزایش یافته است که این امر باعث نگرانی جوامع سنتی مسلمان شده است.
۴. تغییر رفتارهای اجتماعی
گسترش هنجارهای سخت‌گیرانه مرتبط با سنت‌های عربی، از جمله محدودیت در ارتباط میان زنان و مردان و تغییر نگرش به ازدواج و خانواده.
افزایش محبوبیت چندهمسری، هرچند که در قزاقستان به‌طور رسمی ممنوع است.
دلایل عربی‌سازی

جهانی‌شدن و دسترسی به اطلاعات
با توسعه اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، قزاق‌ها به حجم عظیمی از محتوای اسلامی، از جمله سخنرانی‌ها، کتاب‌ها و خطابه‌های علمای عرب دسترسی پیدا کرده‌اند.
تحصیلات دینی در خارج از کشور
بسیاری از جوانان قزاق برای تحصیل به دانشگاه‌های اسلامی در عربستان سعودی، مصر و امارات متحده عربی می‌روند و نه تنها دانش، بلکه مدل رفتاری شرقی را نیز به کشور خود می‌آورند.
تأثیر مهاجران و تجارت
تعداد مهاجران از کشورهای عربی در قزاقستان در حال افزایش است و روابط اقتصادی با کشورهای عربی تقویت می‌شود.
برخی از کارآفرینان قزاق با شرکای عرب همکاری می‌کنند و سنت‌ها و شیوه‌های تجاری آن‌ها را می‌پذیرند.
چرا برخی از مردم از عربی‌سازی حمایت می‌کنند و برخی دیگر مخالف آن هستند؟

حامیان عربی‌سازی
تقویت ارزش‌های اسلامی
حامیان عربی‌سازی معتقدند که قزاقستان، به عنوان یک کشور مسلمان، باید به "ریشه‌های واقعی" اسلامی خود بازگردد.
آن‌ها فرهنگ عربی را به عنوان الگوی زندگی اسلامی در نظر می‌گیرند.
جستجوی معنویت و اخلاق
در مواجهه با چالش‌های مدرن نظیر بحران اخلاقی و از دست دادن ارزش‌های سنتی، برخی از قزاق‌ها در سنت‌های عربی راهی برای پرورش اخلاقی جامعه می‌بینند.
ارتباط با جهان اسلام
حمایت از عربی‌سازی به قزاقستان اجازه می‌دهد تا روابط خود را با کشورهای اسلامی تقویت کند و از حمایت مالی و سرمایه‌گذاری آن‌ها بهره‌مند شود.
مخالفان عربی‌سازی
نگرانی از دست دادن هویت ملی
منتقدان معتقدند که پذیرش بیش از حد سنت‌های عربی می‌تواند به از بین رفتن فرهنگ قزاقی و ویژگی‌های ملی منجر شود.
تقسیم جامعه
عربی‌سازی منجر به ایجاد تنش بین مسلمانان سنتی قزاقستان و پیروان جریان‌های رادیکال‌تر می‌شود.
تفسیرهای مختلف از اسلام می‌تواند باعث تنش‌های اجتماعی شود.
تغییر نقش زنان در جامعه
در فرهنگ قزاق، آزادی زنان نسبت به کشورهای عربی بیشتر بوده است.
گسترش هنجارهای اسلامی محافظه‌کارانه ممکن است حقوق زنان در زمینه تحصیل، اشتغال و زندگی اجتماعی را محدود کند.
ریسک‌های سیاسی
افزایش نفوذ ایدئولوژی‌های عربی می‌تواند زمینه‌ای برای افراط‌گرایی و رادیکالیزه شدن بخشی از جمعیت ایجاد کند.
چه کسانی از عربی‌سازی حمایت می‌کنند و چه کسانی با آن مخالف هستند؟

حامیان عربی‌سازی در قزاقستان عمدتاً جوانان مسلمانی هستند که در کشورهای عربی تحصیلات دینی کسب کرده‌اند، همچنین نمایندگان جنبش‌های مذهبی که بر سنت‌های اسلامی خاورمیانه تأکید دارند. افزون بر این، برخی از مؤمنانی که به دنبال رعایت دقیق احکام اسلامی هستند و فرهنگ عربی را نمونه‌ای از جامعه‌ی واقعی اسلامی می‌دانند، در این دسته قرار می‌گیرند. برای آن‌ها، عربی‌سازی صرفاً تقلید از ویژگی‌های ظاهری نیست، بلکه بازگشت به "اسلام ناب" بر اساس سنت‌های پیامبر و یاران اوست. آن‌ها معتقدند که قزاقستان، به عنوان یک کشور مسلمان، باید در مسائل دینی، فرهنگی و اخلاقی از کشورهای اسلامی نظیر عربستان سعودی و امارات متحده عربی الگو بگیرد.

مخالفان عربی‌سازی معمولاً از میان نمایندگان جامعه علمی و فرهنگی، مردم‌شناسان، تاریخ‌نگاران و همچنین گروهی از مسلمانان قزاقستان هستند که به اسلام سنتی پایبند بوده و آن را نزدیک به آداب و رسوم بومی قزاقی می‌دانند. افزون بر این، نهادهای دولتی نیز نگرانی‌هایی را در این مورد مطرح می‌کنند، زیرا در این روند تهدیدی برای هویت ملی و افزایش احتمالی تنش‌های اجتماعی مشاهده می‌شود. بسیاری از قزاق‌ها نگرانند که نفوذ بیش از حد فرهنگ عربی ممکن است منجر به از بین رفتن سنت‌های قزاقی، تغییر نقش زنان در جامعه و گسترش محافظه‌کاری دینی شود، که می‌تواند بر توسعه کشور تأثیر منفی بگذارد.

نکته:
عربی‌سازی قزاقستان یک فرآیند پیچیده و چندوجهی است که نظرات متضادی را در جامعه برمی‌انگیزد. از یک سو، این روند به تقویت سنت‌های دینی و ارتباط نزدیک‌تر با جهان اسلام کمک می‌کند. از سوی دیگر، تهدیدی برای هویت ملی، تغییر هنجارهای اجتماعی و احتمال افزایش تنش‌های اجتماعی محسوب می‌شود. مهم است که قزاقستان تعادل میان سنت‌های ملی و تأثیرات خارجی را حفظ کند و در شرایط جهانی‌شدن مسیر طبیعی خود را طی نماید.

آستانه قزاقستان

منبع:

https://adaspa.kz/ru/news/analitika/987

https://qmonitor.kz/society/5935

https://kazislam.kz/ru/2020/04/kazahstantsy-vyskazyvayutsya-protiv-ar/

پژوهشنامه فرهنگ ملل