برند ملی - زعفران ایران در دنیا معروف است و انتظار می‌رود که صادرات آن سودآوری خوبی برای کشو داشته باشد. این طور که معلوم است، اما در زمینه صادرات این محصول هم با چالش‌های جدی مواجه هستیم. روزنامه «وطن امروز» به این موضوع پرداخته است.

چالش‌ها صادرات ایران
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در زمینه محصولات کشاورزی، به‌ویژه زعفران، مساله قاچاق است. قاچاق زعفران و دام به معضلی جدی برای کشور تبدیل شده که در این زمینه اقدامات موثری باید انجام شود.
در نیمه اول سال جاری، صادرات زعفران به ۵۷ هزار و ۱۰۱ کیلوگرم (معادل ۵۷.۱ تن) به ارزش ۴۹ میلیون و ۴۶۵ هزار و ۹۶۰ دلار رسید. این آمار نسبت به مدت مشابه سال گذشته به لحاظ وزن ۴۱.۵ درصد و به لحاظ ارزش ۵۲.۲ درصد کاهش یافته است.
نکته قابل توجه این است که حدود ۴۵ درصد صادرات در قالب بسته‌بندی‌های بین یک تا ۳۰ گرم انجام شده و حدود ۵۵ درصد دیگر در بسته‌بندی‌های بالای ۳۰ گرم و به صورت فله‌ای صادر شده است.
مدیرکل سابق دفتر مطالعه، پایش و توسعه بازار سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران در این باره گفت استان‌های اصلی تولید زعفران به دلیل همجواری با افغانستان، به راحتی تحت تأثیر قاچاق قرار می‌گیرند و این موضوع به‌ویژه به دلیل ارتباطات قومی و فامیلی میان شهروندان ایرانی و افغان تسهیل می‌شود.
علاوه بر این، مساله رفع تعهد ارزی و عدم تمایل به بازگشت ارز نیز نقش مهمی در کشاندن فعالان این حوزه به سمت صادرات غیررسمی ایفا می‌کند.
با توجه به چالش‌های موجود در زمینه نیروی کار و قاچاق زعفران، ضروری است وزارت جهاد کشاورزی و دیگر نهاد‌های مرتبط برنامه‌هایی برای بهبود شرایط کار و مدیریت صادرات تدوین کنند. استفاده از نیروی کار مهاجر به‌طور قانونی و افزایش آموزش و ارتقای کیفیت محصولات می‌تواند به بهبود وضعیت زعفران ایران و تقویت جایگاه این محصول در بازار جهانی کمک کند.

چالش‌های صادرات زعفران ایرانی
همجواری افغانستان با هند به عنوان یکی از بازار‌های اصلی زعفران، تأثیر قابل توجهی بر صادرات این محصول از ایران دارد. هند، با مصرف سالانه ۵۰ تا ۶۰ تن زعفران، به دلیل همکاری‌های گمرکی با افغانستان، به مقصدی جذاب برای زعفران ایرانی تبدیل شده است. تعرفه گمرکی صادرات زعفران از افغانستان به هند صفر است، در حالی که این تعرفه برای تجار ایرانی به ۳۸ درصد می‌رسد.
ایران توانسته است تعرفه ۳۸ درصدی صادرات محصولات خود به چین را به حدود ۱۷ درصد کاهش دهد که این اقدام می‌تواند به بهبود وضعیت صادرات کمک کند، اما درباره صادرات به هند، باید با مسؤولان این کشور رایزنی‌هایی انجام شود تا از تجارت غیررسمی زعفران جلوگیری شود و سهم ایران در بازار هند حفظ شود.

مقاصد صادرات زعفران ایرانی
بر اساس آمار گمرک، زعفران ایرانی در ۶ ماه نخست سال به ۵۰ کشور مختلف صادر شده است. نخستین مقصد صادراتی، امارات با صادرات ۱۵ هزار و ۶۱۰ کیلوگرم، معادل تقریبا ۲۸ درصد از کل صادرات است.
دومین مقصد، اسپانیا است که متاسفانه زعفران ایرانی را به نام خود ثبت کرده و در این دوره، ۱۱ هزار و ۵۶ کیلوگرم زعفران به این کشور صادر شده که ۷ هزار و ۶۶۵ کیلوگرم آن به شکل فله‌ای بوده است.
چین سومین مقصد صادرات زعفران ایرانی با ۱۰ هزار و ۴۷۳ کیلوگرم است که از این میزان، ۸ هزار و ۱۴ کیلوگرم به صورت فله‌ای صادر شده است. افغانستان نیز به عنوان چهارمین مقصد، ۶ هزار و ۹۰۸ کیلوگرم زعفران ایرانی را دریافت کرده که ۳ هزار و ۶۴۱ کیلوگرم آن در قالب صادرات فله‌ای بوده است. (این در حالی است که حجم بسیار بیشتری هم در قالب قاچاق از ایران خارج شده و به افغانستان می‌رود و با برند این کشور صادر می‌شود.)
قطر با خرید ۲ هزار و ۲۶۳ کیلوگرم و ایتالیا با ۲ هزار و ۴۶۰ کیلوگرم، به ترتیب پنجمین و ششمین مقاصد صادرات زعفران ایرانی هستند. همچنین کشور‌های دیگری نظیر عمان، هند، یونان، و ایتالیا نیز در این زمینه فعال هستند.

تولید زعفران در افغانستان
وزارت زراعت افغانستان به تازگی اعلام کرده است این کشور در سال گذشته ۲۱ تن زعفران تولید کرده و حجم صادراتش به ۶۷ تن رسیده است. این موضوع نشان‌دهنده تلاش این کشور برای افزایش سهم خود از بازار جهانی زعفران است.
به نظر می‌رسد گسترش کشت زعفران در کشور‌های همسایه و روند خام‌فروشی و صادرات فله‌ای زعفران ایرانی می‌تواند ایران را در بازار‌های بین‌المللی به حاشیه براند. کشور‌هایی مانند ایتالیا، که اگر کشت زعفران در کشورشان توجیه اقتصادی نداشته باشد، به کشت فراسرزمینی در کشور‌هایی مانند ازبکستان روی می‌آورند، می‌توانند به تهدیدی برای موقعیت ایران در بازار جهانی تبدیل شوند.

منبع: وطن امروز