برند ملی - صنعت بازی و پویانمایی در پاکستان در دو دهه گذشته رشد چشمگیری داشته است. چیزی که زمانی در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی یک رشته حاشیه ای بود، به یک بخش پر رونق با درآمد سالانه بیش از ۲۰۰ میلیون دلار تبدیل شده است. این کشور در حال حاضر دارای بیش از ۴۰ استودیو بزرگ بازی و پویانمایی است که محتوایی در سطح جهانی را تولید می کنند که اغلب با همکاری استودیوهای جهانی بازی، ناشران و خانه های پویانمایی تولید می شود. با وجود این، بخش قابل توجه این رشد ناشی از پروژه های برون سپاری و مشارکت های بین المللی با محتوای محدود بکارگرفته شده بومی است. با وجود جمعیت رو به رشد جوانان، افزایش سواد دیجیتال و فرهنگ جهانی بازی و پویانمایی که بر رسانه‌های عمومی غالب است، پاکستان برای دستیابی به نقطه اوج در مصرف محتوای محلی که می تواند این صنعت را حفظ و گسترش ‌دهد، تلاش کرده است. با این حال چالش اصلی، همانطور که از طریق گفتگو با متخصصان این صنعت آشکار می شود، در تمرکز ناکافی بر توسعه ویژگی‌های فکری بومی در حوزه‌های بازی و پویانمایی نهفته است. کمبود محتوای بومی مانع پذیرش و محبوبیت محتوای تولید شده در محل شده است و این موضوع استودیوها را به تمرکز بر ایجاد ویژگی‌های مهارتی محلی برای بازارهای بین المللی سوق داده است.

چشم انداز فعلی پاکستان در درجه نخست شامل فعالیت های خدماتی در بخش های پویانمایی و بازی است که نیاز به تغییر به سمت ایجاد ویژگی‌های مهارتی پایدار است که می تواند باعث تنوع و رقابت پذیری در محصولات این کشور شود. دولت پاکستان از طریق ابتکاراتی مانند مرکز تعالی در بازی و پویانمایی(سیگا)، یک پروژه ۲.۵ میلیارد روپیه ای با هدف تکرار موفقیت مراکز ملی جوجه کشی در سراسر کشور، به این تلاش کمک می کند. این مراکز امکانات پیشرفته، آموزش در سطح بالا و فرصت های توسعه را برای تقویت منابع و رشد اقتصادی در این صنعت به سرعت در حال رشد را ارائه می دهند. طرح‌هایی مانند تالار گفتگوی تازه راه‌اندازی شده ’’پاکستان خلاق‘‘ نیز بر گفتگوهای مهم پیرامون ایجاد ویژگی‌های مهارتی و نیاز به نگاه کردن به ارزش کل‌نگر برای ’’آنچه که ایجاد می‌کنیم به جای آنچه برای دیگران ارائه می‌کنیم‘‘ را تأکید می‌کنند. استفاده از تجربه ایجاد شده در قرن گذشته از شرکت‌هایی مانند مارول، دی سی و دیزنی به این امر کمک می رساند. توجه به استفاده از تجارب سنتی و مرتبط فرهنگی در بازی و پویانمایی برای تحریک تقاضای محلی و کاهش اتکا به مدل های خدمات برون سپاری بسیار مهم است. ظرفیت چند میلیون دلاری از موفقیت کشورهای همسایه و بازارهای نوظهور در جنوب شرقی آسیا مشهود است. با استعداد فراوان موجود در پاکستان، این کشور در آستانه دست یافتن به یک چیزی واقعاً قابل توجه قرار دارد.

به طور سنتی، این کشور به دلیل مهارتش در درام های تلویزیونی زنده و تولید فیلم شناخته می شد. با این حال، ظهور رسانه های دیجیتال و افزایش تقاضا برای محتوای پویانمایی راه های جدیدی را برای خلاقان پاکستانی باز کرد. امروزه پاکستان دارای مجموعه متنوعی از انیماتورها، تصویرگران و داستان نویسان ماهر است که صنعت سرگرمی کشور را تغییر می دهند. انیماتورهای پاکستانی از فولکلور، تاریخ و زندگی روزمره الهام می گیرند و خلاقیت های خود را با طعم و مزه پاکستانی متمایز می کنند. آنها با بیان داستان هایی که ریشه در فرهنگ خود دارند، نه تنها سنت های فرهنگی را سرگرم می کنند، بلکه به آموزش و حفظ آن می پردازند.

پویانمایی های مطرح پاکستان

پویانمایی در پاکستان به ابزاری قدرتمند در دنیای سرگرمی تبدیل شده است و داستان نویسان را قادر می سازد تا از طریق تصاویری پر جنب و جوش و روایت های جذاب، تخیل را زنده کنند. در حالی که کشورهایی مانند ایالات متحده و ژاپن برای مدت طولانی بر صنعت پویانمایی تسلط داشته اند، بازیگر جدیدی در صحنه جهانی ظاهر شده است: پاکستان. در سال های اخیر، این کشور شاهد رشد قابل توجهی در بخش پویانمایی خود بوده است که پتانسیل و استعداد بسیار زیادی را به نمایش گذاشته است.

چندین تولید پویانمایی پاکستانی تحسین بین المللی را به خود اختصاص داده اند و استعداد و پتانسیل این صنعت را به نمایش می گذارند "Burka Avenger" یک مجموعه پویانمایی محبوب ساخته آرون هارون رشید است که ماجراهای یک ابرقهرمان زن را دنبال می کند که برای عدالت و تحصیل دختران در پاکستان مبارزه می کند. این نمایش در سطح جهانی مورد تحسین منتقدان قرار گرفت و جوایز متعددی را به دست آورد و طرفداران قابل توجهی در داخل و خارج از پاکستان به دست آورد. یکی دیگر از داستان های موفقیت قابل توجه «3 بهادر» اولین پویانمایی بلند پاکستانی است. این فیلم به کارگردانی شرمین عبید-چینوی داستان سه قهرمان جوان را روایت می کند که برای نجات جامعه خود از یک نیروی شیطانی راهی سفر می شوند. «3 بهادر» در زمان اکران خود به عنوان پرفروش‌ترین پویانمایی پاکستان شناخته شد.

شیشه گر: محصولی در رده جهانی

اغلب گفته می شود که هنر پلی است که همه ما را به هم متصل می کند، مهم نیست از کجا آمده باشیم. با الهام از این اصل، اولین فیلم پویانمایی به سبک گیبلی پاکستان بنام ’’شیشه‌گر‘‘ قلمرو جدیدی را برای تولید پویانماییی ژاپنی به سبک گیبلی پاکستان، در سراسر جهان گشوده است. این فیلم اولین ساخته کارگردان عثمان ریاض است که در مونولوگ صمیمانه در پیش نویس فیلم، آن را ’’کار عشق‘‘ خود نامیده است. انجام این شاهکار چیزی جز یک معجزه کوچک در صنعتی در مرحله نوپایی نبود. ریاض ۱۰ سال را صرف تکمیل پروژه اشتیاق خود، با جمع آوری تیم خود و با ساختن یک استودیو از ابتدا کرد تا اولین پروژه در نوع خود را در پاکستان اجرا کند. نتیجه چشمگیر بود. این فیلم از استودیوی پویانمایی’’مانو‘‘ فراتر از انتظارات بود و در چندین جشنواره های معتبر سینمایی مورد تحسین تعداد گسترده منتقدان قرار گرفت. این اولین فیلم جنوب آسیا بود که در جشنواره بین المللی فیلم پویانمایی انسی ۲۰۲۴ رقابت کرد و در جشنواره فیلم کن ارائه شد.

۱۴۴۰۰۰ فریم با دقت ساخته شده ’’شیشه‌گر‘‘ به‌خاطر داستان جذاب، فیلم‌برداری، کارگردانی دقیق هنری، موسیقی غم‌انگیز و ادغام فرهنگ پاکستان در فیلمنامه مورد تحسین قرار گرفتند. این فیلم به طرز چشمگیری پویانمایی ’’سبک گیبلی‘‘ از کارگردان مشهور هایاو میازاکی که یک الهام بخش برای کارگردان به شمار می آید، را با مضامین ضد جنگ استنلی کوبریک ادغام کرد.

داستان فیلم ممکن است به یاد فیلم کلاسیک آمریکایی نسبتاً طرفدار جنگ ’’کازابلانکا‘‘ بیفتد که به خاطر داشتن یک رمان عاشقانه روح‌انگیز در پس‌زمینه جنگ جهانی دوم مشهور است. با این حال، علیرغم اینکه شیشه گر یک داستان عاشقانه بین دو نفر جوان است، قصد دارد به نقد جنگ بپردازد، زیرا علیرغم عشق بی‌پایانشان همه چیز را از سرنخ‌های اصلی دور می‌کند. جنگ به عنوان یک هیولا به تصویر کشیده شده است که مخالفان و مبارزه با آن را درهم می شکند. محل فیلم سرزمینی تخیلی مورد مناقشه که یادآور کشمیر نیز است، پیامی در مورد ناخواسته بودن جنگ را می رساند. ساکنان آنجا اغلب به شدت از حضور نظامیان در سرزمین خود شکایت می کنند، علیرغم اینکه فیلم به شایستگی های اندک سربازان مانند شهادت و تعهد ارتش برای نجات افسران جوان نیز ذکر می کند.

ساخت فیلمی با مضمون ضدجنگ در ایالتی که به تجلیل از جنگ در تاریخ خود شهرت دارد گامی جسورانه است. این فیلم علیرغم اینکه ۱۰ سال طول کشیده تا اکران شود، برای پاکستان معاصری که اخیرا شاهد بحران‌های سیاسی عظیمی است، مرتبط می باشد. این فیلم خوش شانس بود که از ممنوعیت و سانسور در پاکستان در امان ماند. شورای سانسور پاکستان به تصمیمات سختگیرانه برای محدود کردن آزادی بیان معروف است.

به گفته کارگردان شیشه گر، در این فیلم به مسائل و مضامینی پرداخته است که در سرزمینی تخیلی اتفاق می‌افتد که اگر این صحنه در پاکستان ساخته می‌شد، دچار دشواری می شد. علیرغم موفقیت این فیلمساز در ارائه یک اولین کار خوب برای پویانمایی های دستی در پاکستان، این فیلم نتوانست به تعداد فیلم های پویانمایی موفق قبلی مانند ’’پادشاه الاغ‘‘ و مجموعه ’’۳ بهادر‘‘ در پاکستان دست یابد. فیلم های پویانمایی موفق مالی قبلی در پاکستان اغلب دوستدار کودکان بودند و شاید در مقابل آنها لحن غم‌انگیز "شیشه‌ گر" ممکن است باعث کاهش کشش فیلم در گیشه شده باشد.

این فیلم ممکن است موفقیتی در گیشه در پاکستان پیدا نکرده باشد، اما چشم انداز آن در خارج از کشور دلگرم کننده تر به نظر می رسد. زیرا انتظار می رود فیلم از طریق توزیع کنندگان ’’ایلی فیلمز‘‘ در ژاپن به نمایش درآید. اگر همه چیز برای تیم ’’شیشه‌گر‘‘ خوب پیش برود، این ممکن است درهایی برای فرصت‌های هیجان‌انگیز برای صنعت پویانمایی در پاکستان باز کند و برنامه‌های کارگردان پویانماییی را برای قرار دادن پاکستان در نقشه صنایع پویانمایی در سطح جهان محقق کند.

در این میان، ژاپن قبلاً علاقه خود را به ’’شیشه‌گر‘‘ از طریق نمایش آن در ’’فصل پویانمایی هیروشیما‘‘ در سال ۲۰۲۴ میلادی نشان داده است. این امر، همراه با بررسی مثبت فیلم از سوی طرفداران پویانمایی، در پلتفرم های رسانه های اجتماعی مانند ’’ایکس‘‘ باعث تشویق و افزایش اعتماد به نفس فیلمسازان مشتاق پویانماییی در پاکستان خواهد شد. موفقیت فیلم در جشنواره هیروشیما، داستانی جذاب از هم‌سویی ستاره‌ها را به تصویر می‌کشد. فیلمی ضدجنگ که در شهری که به خاطر مشاهده ویران‌کننده‌ترین و مرگبارترین ویرانی‌های جنگ در تاریخ بشر بدنام بوده است، تحسین می‌شود. همانطور که امپرسیونیست فرانسوی ’’ادگر دگاس‘‘ می گوید:

’’هنر آن چیزی نیست که شما می بینید، بلکه آن چیزی است که دیگران را وادار می کند که آنرا ببینند.‘‘

این فیلم ممکن است خاطره وحشتناک بمباران اتمی هیروشیما را برای مخاطبان ’’فصل پویانمایی هیروشیما‘‘تازه کرده باشد، همانطور که قبلاً فیلم های پویانماییی مانند ’’(گورهای کرم شب تاب)Graves of the fireflies‘‘ و ’’ In This Corner of the World(در این گوشه دنیا)‘‘ انجام داده بودند.

حضور درجشنواره اسکار 2025

این اولین فیلم پویانمایی پاکستان است که برای مسابقه اسکار انتخاب شده است. شیشه گر در بخش فیلم‌های بلند بین‌المللی در اسکار شرکت خواهد کرد. این پویانمایی دو روزه دستی پاکستان به عنوان نامزد رسمی دولتی این کشور برای اسکار ۲۰۲۵ انتخاب شده است که به کارگردانی عثمان ریاض در بخش فیلم بلند بین المللی در اسکار ۹۷ شرکت خواهد کرد.

این فیلم در حال حاضر در سینماهای سراسر پاکستان در حال اکران است و اولین فیلم از این دست از پاکستان به شمار می آید. داستان شیشه گر حول محور شیشه‌ساز جوانی می‌چرخد که در میان جنگ و آشفتگی‌های سیاسی با فراز و نشیب‌های عشق و زندگی روبرو می‌شود. این پویانمایی نخستین نمایش جهانی خود را در جشنواره بین المللی فیلم پویانمایی انسی در ماه ژوئن تجربه کرد و توسط مانوئل کریستوبال اسپانیایی تهیه شده است. این سیزدهمین حضور پاکستان در جوایز اسکار بین‌المللی است و البته پیش از این هیچ اثر پویانماییی به نمایندگی از این کشور وارد رقابت اسکار نشده بود. پاکستان سال گذشته با فیلم «جویلند» ساخته سعیم صدیق در فهرست نامزدهای نهایی اسکار قرار گرفت.

نتیجه گیری

بخش پویانمایی، بازی و گرافیک (AGG) یک زیربخش نوظهور در صنعت فناوری اطلاعات پاکستان است. شرکت‌های AGG در سطح جهانی در 5 سال گذشته (2018-2023) رشد تصاعدی را نشان داده‌اند که ناشی از محبوبیت روزافزون بازی‌های آنلاین، رسانه‌های اجتماعی و سرگرمی‌های دیجیتال در بین جمعیت جهانی است. ارزش بخش جهانی AGG در حال حاضر 626 میلیارد دلار است و پیش بینی می شود در درازمدت رشد پایداری را در سراسر جهان با ارزش گذاری ترکیبی 1 تریلیون تا سال 2030 نشان دهد.

صنعت پویانمایی در پاکستان نیز در حال تجربه یک رنسانس است، با هنرمندان و داستان نویسان با استعداد که مرزها را جابجا می کنند و محتوایی را ایجاد می کنند که هم با مخاطبان محلی و هم در سطح جهانی طنین انداز می شود. همانطور که این صنعت به رشد خود ادامه می دهد، نسل جدیدی از انیماتورها را پرورش می دهد، خلاقیت را الهام می بخشد و غنای فرهنگی پاکستان را به جهان نشان می دهد. با حمایت و سرمایه گذاری مناسب، پاکستان این پتانسیل را دارد که به یک بازیگر مهم در عرصه جهانی پویانمایی تبدیل شود و مسیر منحصر به فرد خود را بپیماید و مخاطبان را در سراسر جهان مجذوب خود کند.

آینده پویانمایی در پاکستان امیدوار کننده به نظر می رسد. انیماتورهای پاکستانی با نیروی کار جوان و با استعداد، مخاطبان تشنه محتوای داخلی، و دسترسی فزاینده به پلتفرم های جهانی، موقعیت خوبی دارند تا نشان خود را در صحنه بین المللی بگذارند. علاوه بر این، همکاری با استودیوهای بین‌المللی و تولیدات مشترک درها را برای استعدادهای پاکستانی برای دستیابی به مخاطبان گسترده‌تری باز می‌کند. علیرغم چالش‌های اجتماعی-اقتصادی و زیست‌محیطی، بازار بزرگ و متنوع پاکستان برای محصولات دیجیتال، همراه با جمعیت جوانی با فناوری و توسعه زیرساخت‌های شبکه، فرصت‌های توسعه قابل توجهی را ارائه می‌دهد. شهروندان پاکستان با حدود 245 میلیون نفر و مزیت جمعیتی قابل توجه، از جمله جمعیت جوان زیاد، نه تنها مصرف کننده، بلکه خالق و مبتکر نیز هستند.

آنچه که می تواند در راستای تحول روابط فرهنگی میان دو کشور ایجاد شود، همکاری در حوزه صنعت فیلم، سریال، بازی و پویانمایی است که مخاطبانی ده ها میلیونی دارند. از آنجا که هم ایران و هم پاکستان در این عرصه دارای تولیداتی با مخاطب بین المللی بوده اند، لذا مقوله صادرات محصولات بصری به پاکستان با توجه به جمعیت قابل ملاحظه و نیز واردات این نوع محصول از این کشور به دلیل قرابت فرهنگی و محتوای نسبتا سالم نسبت به محصولات غربی، به فهم مشترک میان دو کشور کمک شایانی می کند. بی شک هیچ هنری همچون فیلم و پویانمایی نمی تواند مخاطبان میلیونی به خود جذب کند. در این میان هنر پویانمایی به دلیل داشتن مخاطبان تاثیر پذیر، در تعاملات فرهنگی حایز اهمیتی دوچندان است. این امر نیازمند توجه بیشتر به تولید محتوای بین المللی و ذائقه سنجی جهانی و نیز تلاش در جهت بازاریابی این محصولات به جامعه هدف است.

منابع:

https://thediplomat.com/2024/08/animating-peace-how-pakistans-the-glassworker-found-a-voice-in-hiroshima/

https://www.thenews.com.pk/print/1130355-pakistan-s-gaming-potential

https://www.academia.edu/9281206/PROSPECTS_AND_CHALLENGES_OF_THE_ANIMATION_INDUSTRY_IN_PAKISTAN

https://www.academia.edu/9281206/PROSPECTS_AND_CHALLENGES_OF_THE_ANIMATION_INDUSTRY_IN_PAKISTAN
21555

پژوهشنامه فرهنگ ملل